Tia UVA & UVB là gì? Ảnh hưởng tiêu cực và cách phòng ngừa

Tia UVA & UVB là gì?

Ánh nắng mặt trời phát ra nhiều loại tia bức xạ khác nhau, trong đó có hai loại tia cực tím quan trọng nhất là tia UVA và UVB. Mặc dù cả hai loại tia này đều đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp vitamin D cho cơ thể, nhưng chúng cũng có thể gây ra nhiều tác động tiêu cực đến sức khỏe, đặc biệt là làn da của chúng ta.

Tia UVA là gì?

Tia UVA (Ultraviolet A) là tia cực tím có bước sóng dài nhất trong ba loại tia cực tím (UVA, UVB và UVC). UVA hiếm tới 95% lượng tia UV mà chúng ta tiếp xúc hàng ngày, tia UVA có khả năng xuyên qua lớp ozon và thậm chí có thể xuyên qua kính, đặc biệt có khả năng thâm nhập sâu vào da, tác động tới lớp hạ bì và làm hỏng cấu trúc collagen, elastin – những yếu tố quyết định độ đàn hồi và sự săn chắc của da.

Tia UVB là gì?

Tia UVB (Ultraviolet B) có bước sóng ngắn hơn so với tia UVA và chỉ chiếm khoảng 5% tổng lượng tia UV từ mặt trời. Tuy nhiên, tia UVB có năng lượng mạnh hơn và có khả năng gây ra tổn thương trực tiếp lên bề mặt da. UVB chịu trách nhiệm chính cho các tác hại như cháy nắng (sunburn) và nguy cơ mắc các loại ung thư da. Không giống như tia UVA, tia UVB không thể đi xuyên qua kính nhưng nó lại dễ dàng gây tổn thương da khi tiếp xúc trực tiếp.

Ảnh hưởng của tia UVA & UVB tới da

Mặc dù cả tia UVA và UVB đều có thể gây ra tổn thương cho da nhưng chúng lại ảnh hưởng theo những cách khác nhau. Dưới đây là những tác động mà hai loại tia này có thể gây ra:

Lão hóa da sớm do tia UVA

Tia UVA có khả năng thâm nhập sâu vào các lớp dưới của da, cụ thể là lớp hạ bì, nơi chứa các mô liên kết như collagen và elastin. Khi tiếp xúc lâu dài với tia UVA, các sợi collagen và elastin này bị phá vỡ, dẫn đến sự mất đi độ đàn hồi của da, gây ra nếp nhăn và lão hóa da sớm. Quá trình này diễn ra một cách chậm rãi nhưng kéo dài và rất khó nhận biết ngay lập tức, làm cho tia UVA trở thành một trong những nguyên nhân chính gây ra lão hóa da mà ít người để ý.

Ngoài ra, sự phá hủy cấu trúc da do tia UVA cũng có thể gây ra tình trạng da khô, thâm sạm, nám và đốm nâu. Tia UVA được coi là thủ phạm gây ra quá trình photoaging – hiện tượng lão hóa da do ánh nắng.

Cháy nắng và tổn thương da do tia UVB

Trong khi tia UVA gây ra các tổn thương dài hạn, tia UVB lại là nguyên nhân chính của hiện tượng cháy nắng – phản ứng cấp tính khi da tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mà không có sự bảo vệ. Khi da bị cháy nắng, lớp biểu bì bị tổn thương, da trở nên đỏ rát, đau và có thể bong tróc. Cháy nắng không chỉ là dấu hiệu của tổn thương da tạm thời mà còn là yếu tố làm tăng nguy cơ mắc các loại ung thư da như ung thư biểu mô tế bào đáy, ung thư biểu mô tế bào vảy và đặc biệt là u hắc tố (melanoma).

Tia UVB cũng là nguyên nhân chính gây ra đột biến DNA trong tế bào da dẫn đến sự phát triển của các tế bào bất thường, gây ra các tổn thương tiền ung thư và ung thư da.

Tăng sắc tố da và đốm nâu

Cả tia UVA và UVB đều có thể gây ra tình trạng tăng sắc tố da dẫn đến sự hình thành các đốm nâu, nám và tàn nhang trên bề mặt da. Hiện tượng này thường gặp ở những người có làn da sáng màu hoặc da dễ bị tổn thương bởi ánh nắng mặt trời. Tăng sắc tố da không chỉ làm mất đi vẻ đẹp tự nhiên của làn da mà còn là dấu hiệu cảnh báo của việc da đã bị tổn thương do ánh nắng.

Ung thư da

Một trong những hậu quả nghiêm trọng nhất của việc tiếp xúc quá nhiều với tia UVA và UVB là ung thư da. Tia UVB, với khả năng gây ra tổn thương trực tiếp lên DNA là nguyên nhân chính dẫn đến ung thư da. Tuy nhiên, tia UVA cũng đóng vai trò lớn khi làm suy yếu khả năng miễn dịch của da, tạo điều kiện cho các tế bào ung thư phát triển. Có ba loại ung thư da phổ biến là ung thư biểu mô tế bào đáy, ung thư biểu mô tế bào vảy và u hắc tố – loại ung thư da nguy hiểm nhất.

Cách phòng ngừa tác hại của tia UVA và UVB

Mặc dù ánh nắng mặt trời là nguồn năng lượng tự nhiên cần thiết cho cơ thể, nhưng việc tiếp xúc quá nhiều với tia UVA và UVB có thể gây ra nhiều tổn thương. Do đó, việc bảo vệ da khỏi tác động của tia UV là vô cùng quan trọng. Dưới đây là những cách phòng ngừa hiệu quả:

Sử dụng kem chống nắng hàng ngày

Kem chống nắng là biện pháp phổ biến và hiệu quả nhất để bảo vệ da khỏi tác động của tia UVA và UVB. Khi chọn kem chống nắng, hãy tìm những sản phẩm có ghi nhãn “broad-spectrum” (phổ rộng), có nghĩa là chúng bảo vệ da khỏi cả tia UVA và UVB. Ngoài ra, nên chọn kem chống nắng có SPF (Sun Protection Factor) từ 30 trở lên để đảm bảo khả năng chống lại tia UVB.

Kem chống nắng nên được thoa ít nhất 20 phút trước khi ra ngoài và cần được bôi lại sau mỗi 2 giờ hoặc sau khi tiếp xúc với nước hoặc mồ hôi. Đặc biệt, ngay cả trong những ngày trời âm u hoặc khi ở trong nhà, vẫn nên thoa kem chống nắng để bảo vệ da vì tia UVA có thể xuyên qua mây và kính.

Tránh ánh nắng mặt trời trong khung giờ cao điểm

Ánh nắng mặt trời có ảnh hưởng nhất trong khoảng thời gian từ 10 giờ sáng đến 4 giờ chiều. Đây là lúc lượng tia UV đạt đỉnh và có khả năng gây hại lớn nhất cho da. Để tránh tác động của tia UV trong khung giờ này, hãy cố gắng ở trong bóng râm hoặc sử dụng các biện pháp bảo vệ như mũ rộng vành, kính mát và áo chống nắng.

Mặc quần áo chống nắng

Quần áo chống nắng với chất liệu đặc biệt có thể giúp ngăn cản sự thâm nhập của tia UV vào da. Khi ra ngoài, nên mặc áo dài tay, quần dài và đội mũ rộng vành để bảo vệ tốt nhất. Một số loại quần áo được thiết kế đặc biệt với chỉ số UPF (Ultraviolet Protection Factor) cao, có khả năng chống lại tia UV tốt hơn so với quần áo thông thường.

Sử dụng kính râm chống tia UV

Không chỉ da, mắt cũng là một bộ phận dễ bị tổn thương bởi tia UV, đặc biệt là tia UVA. Tiếp xúc với tia UV quá lâu có thể gây ra các bệnh về mắt như đục thủy tinh thể và thoái hóa điểm vàng. Vì vậy, việc đeo kính râm có khả năng chống 100% tia UV là cần thiết để bảo vệ mắt khỏi các tác động tiêu cực của ánh nắng mặt trời.

Duy trì chế độ ăn uống giàu chất chống oxy hóa

Các chất chống oxy hóa trong thực phẩm như vitamin C, vitamin E, beta-carotene có khả năng bảo vệ da khỏi tổn thương do tia UV. Việc bổ sung các loại thực phẩm giàu chất chống oxy hóa như rau xanh, trái cây tươi và hạt sẽ giúp cơ thể chống lại các gốc tự do do tia UV gây ra, đồng thời cải thiện sức khỏe làn da từ bên trong.

Tia UVA và UVB từ ánh nắng mặt trời không chỉ là nguồn cung cấp vitamin D cần thiết mà còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây hại cho làn da nếu không được bảo vệ đúng cách. Từ lão hóa da, cháy nắng đến ung thư da, tác động của tia UV có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng. Việc sử dụng kem chống nắng, tránh ánh nắng mặt trời trong giờ cao điểm và duy trì lối sống lành mạnh là những biện pháp hiệu quả để bảo vệ làn da và sức khỏe tổng thể khỏi tác động của tia UVA và UVB. 

Tìm hiểu thêm trên Nền tảng phân phối Dược phẩm trực tuyến tại Việt Nam - Pharmarket.